Vrtoglavica, Vudstok i karikature u Noći muzeja

Kao i prethodnih godina, 16. Noć muzeja privukla je veliki broj posetilaca koji su rešili da putem brojnih lokacija otkriju nešto novo o ljudima, zdanjima, pokretima, naučnim dostignućima koji su ostavili  trag u svetskoj i domaćoj istoriji, okupljenih oko ovogodišnje teme – sloboda.

U ponudi velikog broja lokacija koje su posetiocima otvorile širok spektar edukativno-zabavnog sadržaja tokom 16. Noći muzeja, odlučila sam da ove godine pažnju usmerim ka troduplom „V“ (Vukanović-Vertigo-Vudstok) kao insinuaciji na velikane i velika dela. Upravo zbog toga, naredni redovi posvećeni su Beti Vukanović, znamenitoj slikarki koja je u Srbiji započela i popularizovala razvoj umetničke karikature, filmu „Vertigo“/“Vrtoglavica“ Alfreda Hičkoka i Vudstoku (Woodstock), jednom od najvećih muzičkih festivala ikada održanim.

 

U domu porodice Veljković, smeštenom u Birčaninovoj 21, u čijem se dvorištu danas nalazi Centar za kulturnu dekontaminaciju, predstavljena je izložba karikatura Bete Vukanović (rođenoj Babet Bahmajer).
Eksponati su deo sačuvane umetničke kolekcije porodice Veljković, pa su se u 16. Noći muzeja našli upravo na zidovima njihovog doma.

O talentu Bete Vukanović već po sebi svedoče izložena dela, a svemu ovome u prilog govore i istorijski podaci koji ukazuju da je Beta bila vrsna slikarka nemačkog porekla, koja je obrazovanje stekla u Minhenu, ali ju je ljubav dovela u Beograd, gde je sa suprugom Ristom Vukanovićem radila na popularizovanju i edukaciji na polju likovne umetnosti.

Beograđanka nemačkog porekla tokom stojednogodišnjeg života bila je pristalica impresionizma, kasnije realizma, ali je Beogradu u zaveštanje ostavila i seriju akvarelisanih karikatura. Tokom vođene izložbe u domu porodice Veljković, sugerisano je da se upravo ona smatra začetnicom umetničke karikature u Srbiji, a ovaj stil joj je postao blizak još tokom školskih dana, jer je prva karikatura koju je ikada naslikala bila njene učiteljice.

Od tog trenutka, tokom života Beta je nacrtala više od 500 karikatura, a prva velika izložba na kojoj je prezentovala svoj rad na polju umetničke karikature bila je predstavljena 1910. godine na Četvrtoj izložbi „Lade”, prvog umetničkog udruženja u Beogradu čiji je bila jedan od osnivača. Poslednja karikatura koju je nacrtala bila je „Autokarikatura”, koja je svojevremeno bila  objavljena u dnevnom listu Politika.
Kao jedan od podataka vezan za njen rad  takođe je istaknut i angažman na ilustrovanju Nušićevog romana „Opštinsko dete“.

Interesantna i nadahnjujuća ljubavna priča između Bete i Riste Vukanovića našla se i među stranicama bestselera „Vodič kroz ljubavnu istoriju Beograda“ (2017)  Nenada Novaka Stefanovića, koja govori o znamenitim ljubavnim parovima koji su živeli u Beogradu, te svojim radom i zalaganjem ostavili doprinos srpskoj prestonici (preporuka za sve one koji žele da se upuste u interesantno ljubavno-istorijsko putovanje kroz prestonicu od 19. do druge polovine 20. veka). Baš u ovoj knjizi istaknuto je da je Beta bila vanredna žena tog doba, a njen životni put ukazuje da je bila ne samo vrsna slikarka i pedagog, već i žena koja je bila samosvesna i istrajna, te koja je sa suprugom pored ljubavi delila i misiju popularizovanja umetnosti, samim tim i kulturnog osvešćivanja tadašnjih Beograđana. Činjenica da je danas pamtimo po začetku umetničke karikature u našoj zemlji, dovoljno govori u prilog prethodno navedenom.

 

Sećanje na Decu cveća

„When the moon is in the Seventh House
And Jupiter aligns with Mars
Then peace will guide the planets
And love will steer the stars…“

Kosa/Hair, „Aquarius„

 

Seksualna i politička revolucija, poruke ljubavi i mira, suprotstavljanje tradicionalizmu, konzumerizmu, te društvenim i duhovnim stegama jesu neke od odlika hipi pokreta, koji se danas smatra jednim od najatraktivnijih koji su nastali i u kutlurno-istorijskom smislu obeležili 60-te i 70-te godine prošlog veka.

Posetioci galerije ULUS (Knez Mihailova 37) mogli su da se upuste i osete atmosferu koja je vladala tokom održavanja Vudstoka (Woodstock), muzičkog festivala održanog u državi Njujork pre pola veka.

Ovaj festival bio je potvrda, ujedno i jedno od najznačajnijih masovnih okupljanja hipi pokreta ikada zabeleženo. Prema zvaničnim podacima, festival je svojevremeno posetilo gotovo pola miliona ljudi, a ovo „Leto ljubavi“/“Summer of Love“ ostavilo je značajan trag na istoriju XX veka.

Izložba je konceptom i eksponatima dala uvid u hipi kulturu, u njenom političkom, idejnom, sociološkom, muzičkom i modnom kontekstu. Ploveći na talasima slobode u spiritualnom, mentalnom i fizičkom smislu, objašnjena je pacifistička nastrojenost ovog pokreta, ali i liberalnost po pitanju seksualnih sloboda, konzumiranju opijata, prelasku iz tradicionalističke porodične u brojniju ljudsku zajednicu komunu, te širenju neopozive poruke zajedništva i mira uz čuvenu parolu „Vodite ljubav a ne rat“/“Make Love Not War“, kao odgovor na trenutna politička dešavanja u Americi i svetu.

Hipici su zagovarali rušenje „materijalističkih okova“ savremenog društva i težili povratku Prirodi. Upravo ovaj motiv imao je uticaja i na modu koju je hipi pokret popularizovao, a koja i danas služi kao inspiracija. Duga razbarušena kosa, cvetni motivi, svojevrsna „neurednost“, zvoncare, marame, lepšave tunike, haljine, ali i nagost, sve to je išlo u svrhu popularizovanja nekonformizma, za koji su se zalagali. Cveće, marame, trake u kosi i široke naočari za sunce ostali su kao uobičajeni znak prepoznavanja ovog modnog stila.

„If you’re going to San Francisco
Be sure to wear some flowers in your hair…“

Scott McKenzie, „San Francisco“

Budući da je „Vudstok“ bio u fokusu izložbe, posetioci su mogli da se upoznaju sa muzičarima tog doba, te nekim od vodećih predstavnika hipi ere, među kojima su svakako Dženis Džoplin, Džo Koker i jedan od najboljih gitarista ikada u svetskoj muzičkoj istoriji Džimi Hendriks. Za Hendriksovo stvaralaštvo je obezbeđen poseban deo u kome su pored  fotografija, gitare bili oblepljeni i njegovi citati poput „Muzika je moja religija“, „Izvinite me dok ljubim nebo“ i „Imaginacija je ključ mojih stihova. Ostatak je naprosto oslikan naučnom fantastikom.“

Među priloženim podacima mogla se pročitati i lista izvođača kao i visina honorara koji su zaradili svirajući u ovom istorijskom trenutku. Hendriks, kako najveća zvezda festivala, je za ovaj nastup dobio honorar u iznosu od  18 000 dolara (sadašnja vrednost 114 625 dolara), dok je Dženis Džoplin imala zaradu u iznosu od 7500 dolara (današnjih 47 760). Džo Koker ostvaro je honorar u iznosu od 1375 dolara (današnjih 8756), dok je grupa „Santana“ imala zaradu u iznosu od 750 dolara (današnjih 4776).

Let the sunshine, let the sunshine in!

Izložba „Vudstok“ pored dokumentarističkih fotografija i video instalacije, dala je uvid u istorijsko-kulturno-umetničko-politička dešavanja koja su u svetu obeležila tu daleku 1969. godinu. Tako smo se mogli prisetiti da je baš te godine ruski reditelj Andrej Tarkovski predstavio svoj film „Rubljov“, da je Semjuelu Beketu, francuskom piscu i jednom od začetnika drame apsurda, pripala Nobelova nagrada za književnost, da je američki kosmonaut Nil Armstrong postao prvi čovek koji je stupio na Mesec, da je poslatom porukom preko Arpaneta nastala preteča interneta, da  su Rolingstonsi objavili album „Let it Bleed“, da je počelo prikazivanje filmske drame „I konje ubijaju, zar ne?“ sa Džejn Fondom u glavnoj ulozi, da je Endi Vorhol započeo objavljivanje časopisa „Intervju“, da su upravo te godine pristalice Čarlsa Mensona izvršile masakr u kući holivudske glumice Šeron Tejt na Beverli Hilsu (na ovaj događaj napravljen je osvrt u novom filmu Kventina Tarantina „Bilo jednom u Holivudu“ koji u domaće bioskope dolazi u avgustu)…

Tragom Hičkokove „Vrtoglavice“

Ljubitelji filmske umetnosti u Noći muzeja u Jugoslovenskoj kinoteci (Uzun Mirkova 1) imali su neobično zadovoljstvo da uživaju u radu dvojice velikana sedme umetnosti. Prisećanje na psihološki triler Alfera Hičkoka „Vrtoglavica“ iz 1958. godine je značajno samo po sebi, a ako se tome pridoda podatak da je autor izložbe Slobodan Šijan, jedan od najznačajnijih srpskih reditelja današnjice, onda postaje jasno da je poseta Kinoteci u Noći muzeja bila posebno iskustvo.

O Hičkokovom radu sprovedene su brojne studije, a njegovi filmovi i danas predstavljaju reper inovativnosti, originalnosti i jasnog autorskog pečata. Ništa manje se ne može reći ni za Slobodana Šijana, koji je, između ostalih, srpskoj kinematografiji ostavio antologijske filmove poput „Ko to tamo peva“, „Maratonci trče počasni krug“, „Kako sam sistematski uništen od idiota“ i „Davitelj protv davitelja“.

Imati Slobodana Šijana za vodiča kroz izložbu bila je čast, pa je ovaj gest vredan pohvale kako njemu koji se odazvao pozivu, tako i Kinoteci i organizatorima manifestacije „Noć muzeja“.

Šijan je posetioce proveo kroz svojevrsnu rekonstrukciju „Vrtoglavice“ baziranoj na lokacijama na kojima su svojevremeno snimane sekvence Hičkokovog filma. Fotografije su nastale tokom njegovog boravka u San Francisku gde je načelno film sniman i deo su višedecenijskog rada i proučavanja Hičkokovog filmskog opusa od strane Šijana. Kako je objasnio, između ostalog, imao je ideju da posetom i fotografisanjem filmskih lokacija ispita svojevrsno sučeljavanje filmske i realne( fizičke) stvarnosti.

Priča o policajcu koji nakon nesreće na poslu odlazi u penziju i pokušava da se izbori sa akrofobijom, te tajnom zadatku koji dobija od prijatelja sa koledža nakon čega počinje da prati njegovu ženu u koju se zaljubljuje, dobija potpuno novu dimenziju percipiranja, fokusirajući se samo na lokacije na kojima je film sniman.

Posmatranje lokacija na kojima se pre više od šest decenija nalazio filmski set, omogućila je posetiocima da osveže svoje sećanje na ovaj film, ali i izmaštaju kako je moglo da izgleda njegovo snimanje kada su Džejms Stjuart i Kim Novak izneli ovu filmsku priču na platno. Možda se krajnji utisak upravo i krije u činjenici da i nakon više od pola veka, ovaj film predstavlja jedan od neprolaznih trilera, čija priča nas i danas s jednakim žarom i pažnjom može privući. Ako umetnička dela potvdu mogu pronaći u ispitu vremena, onda je Hičkokova „Vrtoglavica“ sasvim sigurno položila, o čemu je posvedočio i veliki broj posetilaca Jugoslovenske kinoteke.

 

Foto:
ArtWheel
Elisabeth Leunert / Pixabay
Pixaline/ Pixabay