Milena Pavlović Barili: Liričnost na platnu

U Domu Jevrema Grujića otvorena je izložba „Čarobna Milena“ posvećena stvaralaštvu Milene Pavlović Barili, slikarke, pesnikinje i ilustratorke, te jedinstvene pojave u umetnosti na našim prostorima i jednoj od najznačajnijih srpskih umetnica 20. veka i uopšte.

Izložbeni prostor u Domu Jevrema Grujića prikazuje dela koja pripadaju kolekciji Fondacije Milenin dom – Galerije Milene Pavlović Barili i Galerije Matice srpske, a koji obuhvataju njene ranije i kasnije radove, pa se može uočiti izvesna promena u stilu umetnice, stasavanje, uticaj zemalja i kultura sa kojima se susretala, te preokupacije i dominantni motivi kojima se na svom razvojnom putu bavila.

Iako je poreklo vezuje za rodni Požarevac, Milena je veliki uspeh doživela van granica tadašnje Kraljevine Jugoslavije, i svoju karijeru gradila i ostvarila u svetskim metropolama poput Rima, Pariza i Njujorka.

Pri samom ulasku mogu se videti radovi koji su svojevrsni Milenin omaž filmskim zvezdama – crteži Glorije Svanson i Pole Negri (1924-26) i portreti Rudolfa Valentina i Konrada Fajta iz 1927. godine.

Poznato je da je Milena bila odlična portretistkinja, pa najveći deo njenog stvaralaštva čine upravo portreti i autoportreti. Ipak, Milena nije sebe uvek isto slikala, a kao jedan od najvećih kontrasta postavljen je diptih Autoportret sa belom tokom i Autoportret, oba naslikana 1929. godine. Ova ulja na platnu prikazuju dve sasvim različite energije, odnosno njen lik koji je na jednom platnu oslikan kao smerna devojčica, dok je na drugom transformisan u divu, poput onih iz Zlatnog doba Holivuda. Na nekom opštijem planu, može se uočiti težnja da se prikaže dualitet, svojstven svakom čoveku.

Poseban deo na zidu ukazuje na Milenino poreklo, te dva prelepa portreta, ulja na platnu, kojima je slikarka zauvek od zaborava uspela da sačuva roditelje, majku Danicu Pavlović Barili (Portret majke, 1934) i oca Bruna Barilija (Portret Bruna Barilija,1938).

Pažnju modnih znalaca i zaljubljenika u modu mogu privući Milenine skice/ilustracije koje je svojevremeno radila za jedan od najprestižnijih svetskih modnih magazina „Vogue“.
Jedna od prostorija u Domu Jevrema Grujića u okviru izložbe posvećena je upravo modi. Posetioci se na taj način mogu upoznati kako sa ličnim odevnim stilom Milene Barili, tako i njenim slikarskim poduhvatima na polju mode.
Milena je ostala upamćena kao osoba koja je imala prepoznatljiv imidž. Življenje u različitim svetskim metropolama odrazilo se i na formiranje njenog odevnog stila, stoga se iz današnje perspektive, uzimajući u obzir tadašnje vreme, može smatrati osobom koja je za kriterijume ovdašnje sredine bila natprosečno ne samo duhovno i obrazovno osvešćena, već je uspešno usvajala i primenjivala svetske trendove, kako u svom slikarskom radu tako i u odevanju.
40-te godine i življenje u Njujorku, omogućili su joj da se, između ostalog, uspešno bavi i primenjenom umetnošću i da ostvari saradnju sa magazinom „Vogue“, u kome su osvanule njene brojne ilustracije. Neke od njih sačuvane su u okviru Galerije Milene Pavlović Barili i čine deo postavke ove izložbe. Tako se u posebnoj vitrini može videti naslovna strana magazina „Vogue“ izdatog 1. aprila 1940. godine a na njoj Model plave večernje haljine. Još jedna vrlo interesantna ilustracija Kupanje Venere izdata je u okviru istoimenog magazina 15. maja 1941. godine. Podsećajući na Botičelijevo remek delo Rađanje Venere Milena je zadržala estetiku karakterističnu za Veneru renesanse, pa je i njena Venera prikazana s dugom valovitom riđom kosom u školjki, dok se oko nje nalaze anđeli.

Jedan segment njenog stvaralaštva na polju primenjene umetnosti dovodi se u vezu i sa kostimografijom, te serijom kostima koje je uradila za balet „Sebastijan“ Đan Karla Menotija.

Deo među eksponatima čine i njene lične stvari među kojima se izdvaja fotografija sa njenim likom, crna ešarpa, odnosno španska „montilja“ (simbolično se može povezati i sa jednom od njenih najpoznatijih slika Autoportretom sa velom) i drugi akcesoar.

Pomenuti Autoportret sa velom takođe je deo postavke, ujedno i jedan od njenih najpoznatijih radova. Ulje na platnu iz 1939. godine prikazuje Milenu na prozoru, dok je iza nje oslikan pejzaž na kome preovladavaju pastelne boje. Njen lik u prvom planu okrenut je ka posmatraču, a na glavi ima šešir koji je ukrašen crnim velom, dok u ruci drži crveni končić. U crnom velu, koji se u narodnom verovanju može povezati i sa motivom smrti, i crvenom končiću, koji se vezuje za čuvara sreće i zdravlja, takođe se može pronaći izvestan dualitet, tame i svetla, života i smrti. Na nekom opštijem prenesenom planu, a sa današnjim saznanjima, može se proročki povezati i sa prolaznošću života, budući da će šest godina nakon što je naslikala ovaj portret Milena preminuti.

Iako je njen životni vek bio prilično kratak (preminula je kada joj je bilo svega 35 godina), Milena je iza sebe ostavila veliki broj radova, čijom selekcijom i pažljivim osmatranjem, možemo uočiti rad i stasavanje umetnice koja se ne boji da otkriva svet oko sebe i stečena znanja primenjuje u svom radu. Od povezanosti za svoje poreklo i porodicu, preko zaljubljenosti u filmsku umetnost, atmosferu klubova, duha Španije, sve do istančane mode i izražaja estetskog kroz kostime, Milena je u svemu pronašla inspiraciju, a date okolnosti, relacije i odnose obojila tonovima koji u njenom stvaralaštvu dobijaju i posebnu liričnost. Sublimacija svega stečenog, sjaj i punoća značenja u njenom slučaju postiže se na slikarskom platnu. I sve je odmereno, fantazmagorično, zagonetno, umirujuće i inspirišuće.
U tom kontekstu, može se reći da je naziv izložbe „Čarobna Milena“ upravo najbolji način da se opišu njen lik i delo.

Izložba će biti otvorena za posetioce do 31. marta.