Velikani jugoslovenskog i srpskog filma
Noć muzeja predstavlja značajan kulturni događaj svetskih razmera, koji je uspešno prihvaćen i u Srbiji proteklih petnaest godina. Ne samo da je postala značajna manifestacija na kulturnoj mapi Srbije, već njena popularnost raste iz godine u godinu, te sada u noći posvećenoj nauci, umetnosti i sveopštoj kulturi učestvuje 40 gradova i mesta širom Srbije, a broj posetilaca svih starosni dobi se svake godine uvećava.
Ovogodišnja Noć muzeja bila je posvećena „Pobedama i pobednicima“, a „ArtWheel“ je odlučio da ovu pobedu proslavi sa značajnim umetnicima, koji su svojim radom, autentičnošću i zalaganjem ostavili veliki trag u jugoslovenskoj i srpskoj kinematografiji.
Kulturni centar Baraka (Makedonska 42) postavkom je odao počast proslavljenom reditelju, piscu, slikaru i pedagogu Živojinu Pavloviću, podsetivši nas na kultni film „Buđenje pacova“, jednom od simbola „crnog talasa“, odnosno Novog jugoslovenskog filma.Jugoslovenska kinoteka (Uzun Mirkova 1) je izložbom „Pobeda ljubavi – Dragan i Milena“ odala priznanje jednom od najznačajnijih glumačkih parova jugoslovenskog i srpskog filma, Draganu Nikoliću i Mileni Dravić.
Buđenje pacova: Kultno ostvarenje „crnog talasa“
Malo ko je iza sebe ostavio dela o kojima se i danas dosta polemiše i kojima se uvek vraća, kao što je Živojin Pavlović. Svojim znanjem koje je bilo opširno i obuhvatalo nekoliko umetničkih oblasti, Živojin Pavlović je stvarao filmove koji su bili autentični, koji su istovremeno bili životni, a u kojima je uvek postojala i nit koja nadilazili svakodnevne probleme (malog čoveka), te društveno-istorijsko-sociološko-ideološke okvire, jer se u njima provlače i iskonski motivi života i smrti. Estetika njegovih kadrova, te narativi njegovih filmova zauvek su obeležili jedan period stvaralaštva jugoslovenskog filma, a on se profilisao kao umetnik/reditelj sa izraženim stavom i estetikom.
Ovogodišnja izložba u okviru Noći muzeja bila je posvećena njegovom, danas kultnom ostvarenju „Buđenje pacova“, koje je ponovo „oživelo“ kroz postavku u kojoj su posetioci mogli da se prisete pojedinih kadrova uslikanih tokom stvaralačkog procesa, ali i da u nekoliko termina ponovo pogledaju film koji je Pavloviću doneo prestižnu nagradu na Berlinskom festivalu.
Plaketa okačena na zidu, podsetila je na značajan datum i 1967. godinu, kada je ovo prestižno filmsko priznanje, ne samo za Pavlovića, već za celokupnu istoriju domaće kinematografije otišlo u njegove ruke.
Priča o Velimiru Bambergu u tumačenju Slobodana Perovića rekonstruisana je kroz postavku u kojoj su svoje mesto pronašle fotografije sa snimanja i fotografije iz filma na kojima su ovekovečene neke od kultnih scena i kadrovi u prepoznatljivoj crno-beloj estetici.
Značajniji eksponat svakako jeste knjiga snimanja pomenutog filma u kojoj se na osnovu instrukcija i beležaka rukom pisanih može videti početna faza scenarija ali i rediteljske instrukcije koje su nastajale tokom stvaralačkog procesa.
„I pacov čeka svoje buđenje
čeka svoje zvono, čeka prasak sunca
koje bi mutnom sjaju njegovog oka
dao sjaj života i slavu praznika.“
Ovi stihovi proslavljenog pesnika Tomasa Sternsa Eliota nalaze se na početnoj strani knjige snimanja za film „Buđenje pacova“ i ujedno otvaraju priču Živojina Pavlovića o svakodnevnim problemima malog čoveka, borbi za egzistenciju, brizi prema porodici, traganju za smislom života, za ljubavlju, o prevari, očekivanjima, izneverenim nadama, otrežnjenju koji se javljaju kao neki od glavnih motiva filma čiji scenario potpisuju Dragoljub Ivković, Ljubiša Kozomora i Goran Mihić.
Izložbu upotpunjuju isečci iz knjiga, novina, časopisa, periodike u kojima je Pavlović iznosio svoje impresije o filmu i životu, a koje skupa, makar u naznakama, ukazuju na ličnost kakva je bio Živojin Pavlović. Utoliko, značaj ove izložbe i inicijativa da se baš ona nađe među brojnima u Noći muzeja je od velikog značaja, jer doprinosi tome da se publika priseti, možda i prvi put susretne sa stvaralaštvom, za naše podneblje značajnog reditelja kakav je bio Pavlović.
Dragan i Milena, Milena i Dragan
Malo koji glumački par je ostavio toliko dubok trag u domaćoj kinematografiji, kao što su Dragan Nikolić i Milena Dravić. Partneri koji su još za života postali legende jugoslovenske i srpske kinematografije, zauvek će ostati sinonimi pristojnosti, lepih manira, odmerenosti, te velike profesionalnosti i uspeha. Podržavajući jedno drugog, bez skandala, vulgarnosti, preteranog izlaganja intimnosti javnosti, uspešno su gradili karijere vredne poštovanja. Ne samo u kvantitetu, već i kvalitetu. Posmatrano sa stanovišta današnje glumačke scene, kriterijuma i mogućnosti za rad, može se reći da njihove karijere deluju pomalo utopistički. Jer su velike, sjajne, raskošne, karakterno raznovrsne i bez ijedne „mrlje“. Bogatstvo likova donelo im je uspeh u pozorištu, na filmu i televiziji. Iako po vokaciji glumci, uspeli su da se upišu i u istoriji domaće televizije kao voditelji legendarnog šou programa „Obraz uz obraz“ koji danas stoji u arhivama nacionalne televizije kao svedok jednog vremena, humora, vrednosti i značajnih ličnosti koje su se u njemu pojavljivale.
Ali, ipak je gluma ono što je primarno i što je obeležilo njihove karijere. Višedesecenijski rad ovenčan je brojnim nacionalnim, regionalnim i svetskim nagradama. Toliko, da su ispunile prostoriju Jugoslovenske kinoteke.
U Noći muzeja kroz vrata kinoteke posetioce su dočekali Nepoznati (Posetilac), Valentino (Poljubac žene pauka), Flojd (Nacionalna klasa), Alija (Banović Strahinja) Prle (Otpisani), Popaj (Balkan Ekspres), Džimi Barka (Kad budem mrtav i beo), hadži Zamfir (Zona Zamfirova), Ranka (Prekobrojna), gospođa Jeftić (Bumerang), Gordana Diklić (Nije lako sa muškarcima), Kaća (Poseban tretman), Nada (Bitka na Neretvi), Danka (Nebeska udica), Lepa Trajković (Ljubavni život Budimira Trajkovića) i cela plejada likova koji su dve glumačke biografije učinili neponovljivima.
Legati Milene Dravić i Dragana Nikolića predstavljaju pravo bogatstvo, kako ličnog uspeha i zalaganja, tako i srpske i jugoslovenske kinematografije i pozorista. Zato se među brojnim nagradama Milene Dravić nalaze i „Pavle Vujisić“ za izuzetan doprinos umetnosti glume, „Aleksandar Lifka“ za doprinos evropskoj kinematografiji, „Stablo ljubavi“ za životno delo, „Zlatni platan“ za izuzetan doprinos evro-mediteranskoj kinematografiji, „Dobričin prsten“, „Zlatni ćuran“ za životno delo, „Joakim Vujić“ za izuzetan doprinos razvoju pozorišne umetnosti, „Žanka Stokić“ za glumačku ličnost koja je obeležila pozorišni filmski život Srbije…
Posebnu vitrinu čine inostrane nagrade i priznanja, među kojima je najveći akcenat postavljen na Milenino pojavljivanje na Kanskom festivalu 1980. godine sa filmom „Poseban tretman“ za koji je dobila Povelju kanskog festivala za najbolju sporednu žensku ulogu. Po uzoru na svetske izložbe ovog tipa, među eksponatima se mogla videti i haljina koji je glumica tom prilikom ponela. Reč je o glamuroznoj kreaciji od prizrenske svile koju je za tu priliku dizajnirao kreator Aleksandar Joksimović.
Među njima je predstava „Posetilac“ Ateljea 212, po tekstu E.E.Šmita u režiji Ljiljane Todorović, u kojoj je uz Voju Brajovica (Sigmund Frojd) ostvario ulogu Nepoznatoga, a za koju je dobio Plaketu za glumačku bravuru na 15. Danima Zorana Radmilovića 2006. godine. Tu je i fotografija iz filma „Mlad i zdrav kao ruža“ Joce Jovanovića, značajnog ostvarenja crnog talasa, kao i veliki portret iz filma „Banović Strahinja“, da nas podsete da se „najveći gospodin-mangup među glumcima“ sjajno snalazio i iznosio velike uloge u različitim žanrovima i epohama.
Kada se nađete u prostoriji u kojoj imate priliku da sagledate karijere takvih razmera i dometa, nemoguće je da vas ne obzume osećanje poštovanja. Dubokog i iskrenog, kao što je svaki glumački naklon nakon važne projekcije ili predstave.
Ako su osnovni kriterijumi odabira izložbi u okviru 15. Noći muzeja bili pobede i pobednici, onda je ovom triju, Pavlović-Dravić-Nikolić pažnja poklonjena s punim pravom i argumentima, jer oni jesu pobednici istrajnosti, kvaliteta i neprolaznosti.
Foto: ArtWheel